انواع سازه گلخانه‌ای که در ایران و جهان ساخته می‌شود

قبل از اینکه بفهمیم انواع سازه گلخانه چیست، باید اول بدانیم به چه سازه‌ای گلخانه می‌گویند.
گلخانه فضای محدودی است که قابلیت کنترل شرایط محیطی مناسب رشد گیاهان را فراهم می‌کند. در واقع گل خانه ساختاری است که با مواد پوششی شفاف یا نیمه شفاف پوشیده شده است. گلخانه محصولات کشاورزی می‌تواند تمام یا بخشی از عوامل مؤثر در رشد را کنترل کند. 
گلخانه به اندازه کافی بزرگ است که یک فرد به همراه ابزار کشاورزی در آن به راحتی حرکت  کند. به عبارت دیگر گلخانه یک ساختار غیر طبیعی است که شرایط بهینه را برای رشد و تولید محصول کشاورزی مورد نظر در طول سال فراهم میکند. شرایط درونی گلخانه (میکروکلیما) به وسیله فاکتور های رشد مانند نور، دما، رطوبت و ترکیب هوا کنترل می‌شود که این عوامل می‌تواند در افزایش تولید مؤثر باشد. طبق این تعریف، جمله عملکرد گلخانه ایجاد کردن شرایط لازم و موردنیاز برای رشد و پرورش محصولی معین است. گلخانه‌ها را می‌توان از لحاظ کاربرد به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. در ادامه این مقاله انواع دسته‌بندی‌های سازه‌های گلخانه‌ای را شرح داده‌ایم.

سازه گلخانه

مطلب مرتبط:  درآمد گلخانه

 

انواع سازه گلخانه

ساختمان انواع سازه گلخانه

فرم کلی انواع سازه گلخانه در ایران از دو طرح کمانی و قلٌه‌ای پیروی می‌کنند که در مناطق مختلف با توجه به شرایط اقلیمی شکل های متفاوتی از نظر شیب و اندازه به خود گرفته‌اند. به طور کلی هدف اصلی همه‌ی این طراحی‌ها، دست‌یابی به حداکثر دریافت نور و پوشش بیشتر زمین با کمترین هزینه ممکن می‌باشد. انواع گلخانه‌ها در ایران بر اساس شکل سازه به 5 دسته تقسیم می‌شوند:

1) گلخانه های تونلی

انواع سازه گلخانه‌ای تونلی دارای دیواره‌های عمودی و مجزا نیستند و سازه از نقطه اتصال به زمین به صورت منحنی شکل است. شکل سقف گلخانه‌های تونلی، به دو صورت منحنی کامل و زاویه‌دار می‌باشد؛ در ساخت این نوع گلخانه اغلب از لوله‌های گالوانیزه استفاده می‌شود که برای نصب به پایه‌های بتنی احتیاج ندارند و با فاصله 2/5-3 متر از یکدیگر در زمین محکم شده‌اند. عرض دهانه این تونل‌ها 10-6 متر و ارتفاع حداکثری آنها 4-3 متر می تواند باشد. انواع سازه گلخانه تونلی، نسبتاً ارزان هستند و به سرعت نصب می‌شوند و به علت شکل منحنی که دارند، از مقاومت بالایی در برابر باد و برف برخوردار هستند. همچنین امکان دریافت حداکثری نور خورشید را برای گیاهان فراهم می‌کند.

فرم انواع گلخانه تونلی

فرم انواع گلخانه تونلی

مطلب مرتبط:  زمین مناسب برای گلخانه

 

2) گلخانه‌های سیرکولار

سازه گلخانه ای سیرکولار سقف کمانی و دیواره‌های عمودی هستند. انواع سازه گلخانه سیرکولار دارای سقفی به صورت کمان کامل است. سازه‌های گلخانه‌ای سیرکولار بیشتر مناطق گرمسیر که وزش باد در آنها شدید است ساخته می‌شوند. جهت ساختمان گلخانه‌های سیرکولار معمولا به صورت شمالی-جنوبی است و در تمام زمان تابش نور خورشید، آفتابگیر میباشند. در گلخانه های سیرکولار بیشتر کشت صیفی جات در کف گلخانه صورت می گیرد؛ زیرا امکان سکوبندی وجود ندارد. برای پوشش گلخانه های سیرکولار معمولاٌ از جنس پلاستیک استفاده می شود. از مزایای این نوع گل خانه می توان به کمترین میزان مقاومت ایرودینامیکی در برابر باد و حداکثر هوای موجود نسبت به سطح پوشش اشاره کرد. بدلیل مقاومت مناسب و خوب گلخانه سیرکولار در برابر باد، آب (باران شدید) و برف، عمومیت زیادی در جهان یافته است. از دیگر مزایای انواع گلخانه های سیرکولار می توان به ارزانتر بودن نسبت به سایر فرم ها و تابش مستقیم خورشید در تمام طول روز اشاره کرد.

فرم انواع گلخانه سیرکولار

مطلب مرتبط:  کشت هیدروپونیک

 

3) گلخانه‌های قله‌ای(شیروانی)

انواع سازه‌های گلخانه‌ای قله‌ای، دارای سقف‌هایی با شیب 25 تا 30 درجه و دیواره‌های عمودی هستند. گلخانه‌های قله‌ای (شیروانی)، مقاوم ترین سازه گلخانه در برابر برف است که هزینه احداث گلخانه آن، بسیار بیشتری نسبت به سایر گلخانه ها دارد. مهمترین مزایای این گل خانه نسبت به دیگر انواع گل خانه‌ها، قابلیت انتقال نور بالا است که می تواند حداکثر میزان نور را به داخل گلخانه وارد کند که این مورد در مناطق گرمسیر و خصوصا در فصل تابستان از معایب به شمار می آید. این نوع گلخانه بیشتر در مناطق سردسیر مورد استفاده قرار می گیرد و بیشتر در این مناطق ساخته می شود.
نوعی از گلخانه‌‌های قله‌ای که تصویر آن را می‌بینید، به گلخانه های شیشه ای معروف هستند. پوشش گلخانه های شیشه‌ای به گونه‌ای است که حداکثر نور را می‌تواند به داخل ساختمان گلخانه عبور دهد. با توجه به شرایط کشور، این نوع گلخانه‌ها در ایران بسیار کم ساخته می‌شوند و برای مصارف خاصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هزینه ساخت انواع گلخانه شیشه‌ای کمی بالا است، به علاوه می‌توانیم برای استفاده‌های کشاورزی از انواع سبک‌های دیگر گل خانه که با هزینه کمتر ساخته می شوند و همان کارایی را دارند استفاده کنیم.

فرم انواع گلخانه شیشه‌ای

فرم انواع گلخانه شیشه‌ای

4) گلخانه‌های گاتیک (اسپانیایی)

طرح سازه‌های گلخانه‌ای گاتیک تلفیقی از گلخانه‌های قله‌ای و سیرکولار می‌باشند که شکل سقف آنها به صورت کمان زاویه‌دار است. فرم گاتیک، یکی از محکمترین سازه‌های مهندسی است که تاکنون شناخته شده است. نمای آن به گلخانه‌های سنتی و قدیمی شباهت دارد ولی کاراترین عملکرد را دارد. تا بحال از آن‌ها در عملیات و پروژه‌های بی‌شماری مورد استفاده قرار گرفته‌اند که نتیجه‌ی همه‌ی آن‌ها موفقیت‌آمیز بوده است. تا زمانی که پرورش گلخانه‌ای و کنترل اقلیم وجود خواهد داشت، استفاده از گلخانه‌های گاتیک یک انتخاب ایده آل برای تمامی پرورش دهندگان محصولات گلخانه ای در سرتاسر دنیا و در هر منطقه‌ای خواهد بود؛ زیرا هم نسبت به کارایی آن مقرون به صرفه است و هم باعث افزایش کیفیت گیاهان خواهد شد. همچنین امکان استفاده از سیستم مکانیکی و پیشرفته برای کسانی که قصد دارند به طور حرفه‌ای به کار پرورش و کشت گیاهان بپردازند به سادگی محیا است.

مزیت ساخت انواع گلخانه‌های گاتیک، مقاومت نسبتاً بالا در برابر وزش شدید باد و بارش سنگین برف است. شکل خاص سقف امکان جاری شدن قطرات آب حاصل از باران را بر روی پوشش می‌دهد و هیچ قطره آبی روی گیاهان چکه نمی‌کند. همچنین قوس گلخانه گاتیک باعث ارتفاع بیشتر در خط‌الرأس مرکزی ساختمان گلخانه شده و باعث می‌شود فضای مناسب برای پرورش محصولاتی که رشد ارتفاع دارند (مانند گوجه، خیار، فلفل) و بسیاری درختان گرمسیری ایجاد کند.

فرم انواع گلخانه گاتیک

مطلب مرتبط:   کشت ایروپونیک

 

انواع سازه گلخانه بر اساس کاربرد:

• گلخانه‌های آموزشی
• گلخانه‌های تحقیقاتی
• گلخانه‌های تفریحی
• گلخانه‌های تجاری

گلخانه های آموزشی

این سازه گلخانه برای آموزش دانش‌آموزان و دانشجویان و یا به طور کلی علاقه‌مندان به کشت گلخانه پ‌ای و رشته‌ی کشاورزی تأسیس می‌شود. در این گلخانه‌ها سه مرحله کشت (کاشت، داشت، برداشت) به مراجعه‌کنندگان به طور کامل یاد داده خواهد شد و می توانند از نزدیک شاهد این سه مرحله باشند. از لحاظ تجهیزات گلخانه های آموزشی، نسبت به انواع گلخانه‌های دیگر تفاوتی ندارند و باید شرایط محیطی مناسب برای گیاهان فراهم آورده شود. در تمام طول سال از گلخانه‌های آموزشی استفاده می‌شود و برای پوشش این نوع گلخانه‌ها بیشتر از شیشه و یا پلی‌کربنات استفاده می‌شود.

مطلب مرتبط: جلوگیری از سرمازدگی باغ 

 

گلخانه‌های تحقیقاتی

تقریبا از اسم سازه گلخانه تحقیقاتی مشخص است که چه اتفاقاتی درون آن می‌افتد. سازه گلخانه تحقیقاتی برای انجام بعضی تحقیقات در زمینه گیاه‌شناسی یا اصلاح در ساختار ژنتیکی گیاهان، تأسیس می‌شوند تا مکان مناسبی برای تحقیق دانشمندان فراهم آورده شود.

گلخانه‌های تفریحی

انواع سازه‌های گلخانه‌ای تفریحی، معمولا کوچک مقیاسند و هزینه ساخت ان‌ها کمتر از انواع دیگر گلخانه‌ها می‌باشند. به‌طور کلی از آن‌ها برای پرورش گیاهان و درختچه‌های زینتی استفاده می‌شود و در ملک‌های شخصی نصب می‌شوند. طراحی گلخانه‌های خانگی کار سختی نیست و میتوانید با مشاهده چند آموزش درباره سازه و ساختمان گلخانه، یا به صورت عملی و آزمون و خطا می توانید برای خود گلخانه خانگی زیبایی بسازید.

گلخانه‌های تجاری

این مدل گلخانه ها و انواع گلخانه مدرن، همان گلخانه هایی است که شرکت گلخانه سازی نهال رویش طراحی و اجرا می کند. معمولا در متراژ های بسیار بزرگ ساخته می شوند و برای کسب درآمد و کشت و پرورش محصول به طور جدی و حرفه ای مورد استفاده قرار می گیرند. میتوانید با استفاده از آنها، میوه ها را خارج از فصلشان پرورش دهید و پس از بسته بندی، محصولتان را به فروش برسانید.

تقسیم بندی گلخانه‌ها از نظر شکل و ساختمان

امروزه از نظر شکل خارجی وسعت و موادی که در ساختمان گلخانه به کار می‌روند انواع و اقسام مختلفی موجود می‌باشد. به طور کلی از نظر شکل خارجی و بدون در نظر گرفتن وسعت و مصالح ساختمانی گلخانه هارا می توان به چهاردسته گلخانه یک طرفه، دو طرفه، نیمه دو طرفه و کمانی یا منحنی تقسیم کرد. این گلخانه هارا می توان روی سطح زمین و یا داخل محل حفر شده در گودی بنا نمود که در این صورت به ترتیب گلخانه های سطحی و یا گلخانه های عمیق نامیده می شوند. کف گلخانه های عمیق به طور معمول در حدود یک متر پایین تر از سطح زمین قرار دارند و در زمستان گرم تر از گلخانه های سطی می‌باشند.

1. گلخانه‌های یک طرفه

از یک جهت به‌طور کامل از نور آفتاب برخوردار است و از جهت مقابل تا نیمه از مصالح ساختمانی پر شده. معمولاً در کنار دیوار ساخته می‌شود و نیمه دیگر از جنس شفاف (شیشه) است. ارتفاع تاج گلخانه 2.5 تا 3 متر است البته بیش‌تر از این مقدار هم در نظر می‌گیرند. ارتفاع دیواره جانبی سازه گلخانه‌ای نیمه دو طرفه در تمام جهات با هم مساوی است و معمولاً نسبت به یک طرفه تعداد ساعت بیشتری از روز آفتاب‌گیر می‌باشد و شیب رو به جنوب در این نوع گلخانه‌ها معمولاً بلندتر از شیب رو به شمال است و نزدیک 2/3 عرض گلخانه می‌باشد و شیب مربوط به شمال کوتاه‌تر 1/3 عرض گلخانه است که شیب سقف در قسمت جنوبی 45 تا 55 درجه است و 60 تا 90 سانتی متر دیواره جنوبی آن سنگ‌چین شده است. هر چقدر ارتفاع گلخانه بلندتر باشد بهتر است.

فرم سازه گلخانه یکطرفه

مطلب مرتبط: نت هاوس

 

2. گلخانه نیمه دو طرفه

فرم سازه گلخانه نیمه دو طرفه

3. گلخانه دو طرفه

سازه گلخانه دوطرفه به طور کامل و از هر دو جهت از نور آفتاب بهره‌مند است. این گلخانه برای کشت و پرورش بسیاری از محصولات ایده‌آل و مناسب است؛ زیرا از جهت نور و درجه‌ی حرارت به طور کامل از نور خورشید بهره می‌برد. در سازه‌های گلخانه‌ای دو طرفه، دیواره‌های جانبی عمودی هستند و سقف آنها حالت مثلثی دارد. جهت گلخانه‌های دو طرفه، شمالی و جنوبی است و ارتفاع دیواره جانبی گلخانه در تمام جهات مساوی است. سقف گلخانه در دو طرف هم شیب و هم اندازه است و ارتفاع سقف در بلندترین نقطه آن 2.5 تا 3.5 می‌باشد. عرض گلخانه بین 6 تا 12 متر و طول آن نباید کم تر از 30 متر و بیشتر از 60 متر می‌باشد. ارتفاع سکوها را در گلخانه معمولا 80 سانتی‌متر و عرض سکوها را 110 سانتی‌متر در نظر می‌گیرند. جهت آن شمالی-جنوبی است و زاویه شیب 40 تا 45 درجه است.

فرم سازه انواع گلخانه دو طرفه

4. گلخانه کمانی یا منحنی

این نوع گلخانه‌ها به صورت کوانست و جوی و پشته‌اند و جهت آنها شمالی و جنوبی است و در تمام ساعات روز آفتاب گیر می‌باشد و اغلب کف آنها شاسی‌بندی شده و مستقمیا کشت و کار در کف آن صورت می‌گیرد؛ ولی امکان سکوبندی وجود ندارد و بیشتر کشت صیفی جات در آنها صورت می‌گیرد. سازه گلخانه از اجزای کمان‌ها، لوله‌های فونداسیون، سازه انتهایی، حمایت کننده‌های جانبی، پیچ و مهره و گیره ها و مواد پوششی تشکیل شده است. در گلخانه های جوی و پشته طول کمان بالای دیوار جانبی را از 1.2 تا 2 برابر عرض واحد گلخانه در نظر می گیرند ولی برای این که تعادل گلخانه حفظ شود آن را 1.5 برابر عرض واحد گلخانه در نظر می گیرند. در هنگام کم کردن کمان ها 30 سانتی متر انتهای کمان ها را نباید هم کرد تا بتوان کمان هارا در لوله های فونداسیون محکم کرد.

منبع:

مدیریت گلخانه (تکنولوژی تولید محصولات گلخانه ای)

نوشته دکتر محمدرضا حسندخت