بهترین مواد برای استفاده در پوشش گلخانه
پوشش گلخانه یکی دیگر از اجزای یک گلخانه است. پوشش گلخانه وظایف مختلفی دارد و با توجه به شرایط جوی مختلف، و برخی نیازهای محصولات انتخاب می‌شود. در ادامه این مطلب از شرکت مهندسی کشاورزی نهال رویش، با انواع پوشش گلخانه و ویژگی‌های آن‌ها آشنا خواهید شد.
گلخانه
مهم‌ترین ویژگی پوشش گلخانه توانایی عبور نور آن است. پوشش گلخانه باید بتواند بیشینه (حداکثر) مقدار نور موجود را به داخل گلخانه عبور دهد؛ بنابراین، درصد عبور نور از پوشش گلخانه عامل مهمی در انتخاب آن است. عبور نور به صورت مقدار نوری که از سطح عبور می‌کند تعریف می‌شود.
برخورد نور با سطوح پوشش گلخانه
هیچ ماده‌ای نمی‌تواند صد در صد نور را عبور دهد. وقتی نور به سطحی برخورد می‌کند، قسمتی از آن منعکس می‌شود، قسمتی از آن جذب و بقیه آن از آن عبور می‌کند. این مقادیر بسته به نوع پوشش متفاوت است. مثلا وقتی نور به یک سطح سیاه برخورد می‌کند، مقدار کمی از آن منعکس می‌شود، مقدار زیادی جذب و مقدار بسیار کم یا هیچ از آن عبور می‌کند. بیشترین میزان عبور نور توسط شیشه شفاف حاصل می‌شود. به علاوه مقدار بسیار کمی از نور جذب و منعکس می‌شود. درصد عبور نور در طول موج‌های مختلف بسته به نوع پوشش گلخانه متفاوت است.
رفتار های پوشش در برابر تابش نور
درباره ی نور می توانید این مطلب را بخوانید.
ملاحظات در انتخاب نوع پوشش گلخانه
در مورد پوشش باید به مقاومت آن در برابر تگرگ، مقاومت در برابر پاره شدگی و مقاومت در برابر باد یا دیگر پدیده‌های جوی توجه کرد. مقاومت در برابر تگرگ در تمامی پوششها باید مد نظر قرار گیرد، ولی مقاومت در برابر پاره شدگی در مورد شیشه و سایر پوشش های سخت مطرح نیست.
مطلب مربتط: درآمد گلخانه
طول عمر پوشش گلخانه
طول عمر مفید یک پوشش عبارت است از ماه ها یا سال هایی که پوشش می تواند روی سازه مورد استفاده قرار گیرد. پوشش گلخانه در معرض هوازدگی، کثیفی ناشی از تجمع گرد و غبار و سایر آلودگی ها، خراشهای ناشی از برخورد اشیای مختلف و سایش قرار می گیرد. کارکرد مفید زمانی پایان می یابد که ترکیب شیمیایی داخل پوشش تغییر کند و در نتیجه تغییرات شیمیایی داخلی پوشش، استحکام فیزیکی کاهش می یابد و پوشش تجزیه می شود؛ در نتیجه میزان عبور نور کاهش می یابد.
ویژگی مواد پوشش گلخانه
موادی که برای پوشش گلخانه استفاده می شوند، باید ویژگی های زیر را دارا باشند:
- میزان انتقال تابش نور در سالین متمادی کم افت کند (طول عمر زیاد)
افت عبور نور از پوشش در طول زمان
- تابش UV در کاهش طول عمر پوشش کم اثر باشد
- عدم وجود خصوصیت چکیدن قطره آب (در اثر تبرید بخار آب در سطح داخلیِ پوشش، قطرات آب تشکیل نشود، بلکه بخار سرد شده به صورت فیلم مایع ایجاد شود)
جمع شدن قطرات آب روی پوشش گلخانه بر اثر بخارآب
- انباشت و تجمع گرد و غبار و آلودگی کم باشد
- در برابر باد مقاوم باشد
بعضی دانشمندان مواد پوششی دارای قابلیت پخش کنندگی نور را ترجیح داده و توصیه کرده اند، که اصطلاحاً قابلیت پخش کنندگی یا مه کردن ماده نامیده می شود.
مواد پخش کننده خطر ایجاد سوزش در گیاهان را در اثر تابش مستقیم خورشید کاهش می دهد، و داخل گلخانه و در تاج گیاه نور را بیشتر پخش می کند؛ اما در بسیاری از موارد، میزان عبور PAR کاهش می یابد؛ اما باید به خاطر داشت در زمستان و شرایط هوای مه آلود، میزان تابش حداقل بوده و لذا انتقال PAR توسط پوشش باید تا حد ممکن، به ویژه برای سبزی ها بالا باشد.
ویژگی بعدی که پوشش گلخانه باید داشته باشد، عدم تجمع قطرات آب در سطح داخلی پوشش است.
مطلب مرتبط: خیار گلخانه ای
انواع پوشش گلخانه
در مناطق مختلف دنیا، محصولات مختلف کشت می‌شود و نیازهای متفاوتی نسبت به شرایط آب و هوایی وجود دارد. انواع پوشش گلخانه با توجه به نیازهای محصولات مختلف و شرایط جوی آن‌ها تولید شده است.
شیشه
هزینه اولیه آن نسبت به پلاستیک زیادتر است، اما عبور نور آن مطلوب است (90 درصد). پون فضای بین قطعات شیشه اجازه ورود هوا را به داخل گلخانه می دهد، اصطلاحا گفته می شود که شیشه نفس می کشد و باعث جلوگیریی از رطوبت اضافی در گلخانه می شود. شیشه حرارت را به سرعت از دست می دهد و هزینه متوسط گرم کردن گلخانه شیشه ای به دلیل مصرف سوخت زیاد، بیشتر از گلخانه های پلاستیکی است. همچنین شیشه به راحتی توسط تگرگ می شکند و در برابر آن شکننده است. شیشه معمولی نور را به طور یکنواخت پخش نمی کند، اما شیشه مشجر (دارای سطح زمخت و ناهموار) نور را به صورت یکنواخت در تمام فضای گلخانه پخش می کند و باعث رشد یکنواخت گیاهان می شود. به دلیل تلفات زیاد در حین جابجایی، این نوع شیشه کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
شیشه در اندازه و وزن های مختلف ساخته می شود. انواع مرسوم شیشه شامل درجه یک، درجه دو، صفحه سنگین و صفحه براق شده هستند.
پوشش شیشه ای گلخانه
ابعاد شیشه
بزرگترین اندازه شیشه قابل دسترسی برای گلخانه، ابعاد 2×3.65 متر می باشد. این نوع شیشه آب داده با فلز و کمی چین دار است. استفاده از قطعات بزرگ شیشه تعداد میله سقفی را کاهش و درصد نور عبوری را افزایش می دهد. از طرفی شیشه با ابعاد بزرگ به آسانی توسط تگرگ، برف و باد شدید شکسته می شود. استفاده از شیشه های بزرگ موجب کاهش مواد مورد نیاز برای چسباندن شیشه و کاهش مناطق هدر رفت گرما می شود، همچنین در زمان و نیروی کار مورد نیاز برای نصب پوشش صرفه جویی می شود.
مطلب مرتبط: کشت هیدروپونیک
پلاستیک
به طور کلی در تمام دنیا پوشش های مورد استفاده جهت ساخت گلخانه نایلون هایی هستند که از مواد پلیمری LDPE ساخته می شوند. انواع پلاستیک عبارتند از:
پلاستیک نرم (ترموپلاست)
پلاستیک نرم در برابر حرارت به شکل دلخواه در می‌آید و شامل پلی‌اتیلن، پلی‌وینیل کلراید، پلی‌استر، پلی‌وینیل فلوراید و تنیت می‌باشد.
پلاستیک نرم- ترموپلاست
پلاستیک سخت (دوروپلاست)
پلاستیک سخت در برابر حرارت مقاوم است و شامل فیبر شیشه یا فایبرگلاس و اکریلیک می باشد. مواد افزودنی خاصی به پلاستیک اضافه می‌شوند که برخی از آن‌ها عبارتند از:
مواد تثبیت کننده اشعه ماورای بنفش
اشعه ماورای بنفش خورشید دارای طول موج پایین است و بر روی پوشش گلخانه پلاستیکی اثر مخرب و منفی دارد. این مواد تثبیت کننده اشعه مارای بنفش بوده و با تغییر دادن ول موج این اشعه آن را به طول موج‌های مفید برای رشد گیاه تبدیل می‌کنند. افزایش این مواد تثبیت‌کننده باعث افزایش عمر پلاستیک می‌شوند. اغلب پلاستیک‌ها دارای 11-3 درصد مواد جاذب اشعه ماورای‌بنفش هستند.
مواد ضد مه
موادی هستند که باعث پخش قطرات آب متراکم به صورت یک لایه یکنواخت مداوم و شفاف روی پوشش داخلی گلخانه می‌شوند و از بازتاب کلی نور خورشید جلوگیری می‌کنند. این مواد باعث تبدیل اشعه مادون قرمز به نور قرمز-نارنجی شده و در نتیجه میزان فتوسنتز افزایش یافته و باروری گیاه بین 20 تا 40 درصد افزایش می‌یابد. برخی پلاستیک‌های ساخت داخل دارای 1 درصد ماده ضد مه می‌باشند.
مواد نگهدارنده اشعه مادون قرمز
گیاهان مانند هر جسم دیگر در روز انرژی نورانی خورشید را جذب کرده و در شب به‌صورت اشعه مادون قرمز به اطراف می‌تابانند و در نتیجه مقدار زیادی گرما از گلخانه هدر می‌رود. پلی‌اتیلن مانع ضعیفی در برابر این تابش است، اما شیشه این نور را عبور نمی‌دهد. اشعه مادون قرمز نه تنها اثر منفی روی پوششها ندارد، بلکه می‌توان با مواد افزودنی خاصی از خاصیتِ گرمازایی آن استفاده کرد. این مواد باعث نگهداری اشعه مادون قرمز تابش از سطح داخلی گلخانه شده و باعث حفظ حدود 0 درصد گرمای تابشی می‌شود.
پلی اتیلن معمولی
پلی اتیلن
ویژگی‌ها
- میزان 90-88 درصدی عبور نور
- نور ماورای بنفش را عبور می دهد
- 50 درصد اشعه مادون قرمز را عبور می دهد
- نبست به شیشه حرارت بیشتری را به داخل گلخانه منتقل می‌کند.
- هزینه اول آن کمتر از شیشه و قابل استفاده در اسکلت های موقت یا دائمی است.
- عمر آن کوتاه تر از شیشه است
مطلب مرتبط: هزینه ساخت گلخانه
پلی وینیل فلوراید (PVF)
پلی وینیل فلوراید
ویژگی‌ها
- روی صفحات فیبر شیشه به کار می رود
- طول عمر آن 10 سال یا بیشتر است
- گران تر از پلی اتیلن است
- در برابر ساییدگی و طوفان مقاوم است
- دما های زیر صفر تا 180 درجه بالای صفر را تحمل می کند
- اشعه ماورای بنفش را عبور نمی دهد؛ در نتیجه عمر آن بیشتر از پلی اتلین و پلی وینیل کلراید بیشتر است
- مقاومت کششی آن چهار برابر پلی اتلین است
- بیشتر از شیشه نور را عبور می دهد
فیبر شیشه یا فایبرگلاس مقاومFRP
فیبر شیشه یا فایبر گلاس مقاوم
ویژگی‌ها
- سبک است و هر متر مربع آن 500-400 گرم وزن دارد
- 80-90 درصد نور را عبور می دهد.
- با کهنه شدن زرد شده و میزان عبور نور کاهش می یابد
- قابل اشتعال است
- گران تر از پلی اتیلن و ازران تر از شیشه است
- آسان تر از شیشه خنک می شود
- رنگ پوشش گلخانه از جنس فیبر شیشه روشن است.
- نسبت به شیشه به تگرگ و طوفان مقاوم تر است
- باعث پخش شدن تابش یکنواخت نور به گیاهان می شود
- به دمای -38 درجه سانتی گراد مقاوم است (بقیه پلاستیک ها در این دما شکسته می شوند)
- جمع شدن گرد و غبار و رشد جلبک ها باعث سیاه شدن و کاهش انتقال نور می شود
- عمر کمتری نسبت به شیشه دارد
آکریلیک (Methacrylate, Acrilic, Plexiglass, Lucite, Exolite Polymethyl /PMMA)
پوشش آکریلیک
ویژگی‌ها
- مقاومت این پوشش گلخانه در برابر شرایط آب و هوایی از شیشه بیشتر است
- با کهنه شدن زرد نمی شود
- 90-92 درصد نور را عبور می دهد
- حفظ دمای آن دو برابر شیشه است
- مقاوم به فشار، اما شکننده است
- گران تر از فیبر شیشه است
- مشکل تراکم رطوبت و ایجاد قطرات آب را ندارد
پلی کربنات (Polygal, Lexan, Cyroflex, Dynaglas)
پلی کربنات
ویژگی‌ها
- از نظر حفظ گرما مانند آکریلیک است
- 90 درصد نور را عبور می دهد
- تحمل فشار آن 200 برابر شیشه است
- مقاومت گرمایی و الکتریکی آن بالا است
- در برابر اسید های اکساینده و کاهنده، نمک های اسیدی و خنثی، روغن ها، چربی ها، الکل ها و هیدروکربن های الیفاتیک مقاوم است
- دارای مقاومت ضربه عالی در محدوده دمایی 40 تا 120 درجه سانتی گراد می باشد
- وزن آن یک ششم شیشه است
- چکه کردن آب در اثر تراکم رطوبت آن کم است
- قابل بریدن، اره کردن، سوراخ کردن و میخ کاری است
- دوام آن زیاد است اما با گذر زمان زرد می شود
- در برابر آتش مقاوم است
ورق های پلی کربنات بنا ب درخواست مشتری در رنگ های شفاف یا مات یا ورق های ساده یا چند جداره تولید می شوند. در این بین از ورق های شفاف دو جداره به عنوان پوشش گلخانه استفاده می شود.
مطلب مرتبط: بستر کشت گلخانه
کاور پک (Cover pack)
در ایران به صورت طاقه تولید می شود و توسط اتحادیه گل و گیاه تهران مورد استفاده قرار گرفته است.
ویژگی‌ها
- دو جداره است
- دارای عرض قابل تنظیم از 70 تا 200 سانتی متر می باشد
- دارای قابلیت جوش حرارتی است
- دارای 4 درصد ماده ضد اشعه ماورای بنفش است
- رطوبت را نگه می دارد
- دارای قابلیت ضرب پذیری است
- ضد قارچ است
- دارای تضمین عمر مفید تا 5 سال می باشد
- رنگ پوشش گلخانه کاور پک متنوع است.
- قابلیت تولید از 2 تا 10 میلی متر می باشد
از کاورپک در بسته بندی، عایق رطوبتی، حرارتی و ساخت جعبه گلکاری استفاده می شود
