مدیریت و پرورش توت فرنگی در گلخانه

• یک نظر
• آخرین بروزرسانی در5 خرداد 1401

توت فرنگی یکی دیگر از میوه‌های خوش طعم و خوشمزه فصل بهار است. کشت توت فرنگی گلخانه ای در بین کسانی که گلخانه دارند بسیار محبوب است و یکی از پردرآمدترین محصولات گلخانه نیز به شمار می‌رود. توت‌فرنگی سرشار از ویتامین‌های  B و C است. پرورش توت فرنگی در گلخانه و هم در مزارعِ باز به روش سنتی انجام می‌پذیرد. امکان کشت آن به صورت سیستم‌ هیدروپونیک یا خاکی نیز وجود دارد و به هردو روش می‌شود توت فرنگی گلخانه‌ای پرورش داد. با شرکت گلخانه ساز نهال رویش همراه باشید.

پرورش توت فرنگی گلخانه ای

توت فرنگی دارای ساقه مرکزی یا تاج است که برگ‌ها، ریشه ها و استولون‌ها و گل آذین از آنها خارج می‌شود. تاج شامل استوانه مرکزی است که توسط حلقه آوندی احاطه می‌شود. استوانه شامل مغز اولیه است که با لایه کامبیومی نازک احاطه می‌شود. در محل خروج هر برگ از تاج یک جوانه جانبی وجود دارد که استولونها یا رانرها و تاج جانبی را تولید می‌کند یا در حالت رکود باقی می‌ماند.
برگ‌های توت فرنگی نظمی استوانه‌ای شکل دارند. برگ‌های پنجه‌ای و سه برگچه‌ای هستند. روزنه ها فقط در زیر برگها هستند. برگها فقط چند ماه عمر میکنند و سپس در اثر مواجه شدن با یخبندان از بین می روند. برگ های جوان و جدید در فصل بهار با برگ های قدیمی و پژمرده جایگزین می شوند.
ریشه ها از پایه تاج، جایی که با خاک در تماس است، تشکیل می‌شود. ریشه‌های نابجا از دایره محیطیه تاج منشأ میگیرند و از کورتکس خارج می شوند. ریشه ها پس از رسیدن به طول 5-2 سانتی متر منشعب می شوند و اگر آب کافی در دسترس داشته باشند، به توده های فیبری منشعب تبدیل می شوند. معمولا 30-20 ریشه اصلی وجود دارد و 90-50 درصد ریشه ها در 15-10 سانتیمتر بالای خاک قرار دارند. در کنار ریشه های اصلی، ریشه های جانبی نیز وجود دارند که 2-1 سال عمر میکنند و خود ریشه های اصلی حدود 3-2 سال ماندگار می مانند. در کنار هر برگ یک جوانه جانبی وجود دارد که بسته به شرایط محیطی می تواند به استولون یا گل آذین تبدیل شود.

انواع توت فرنگی

• روز کوتاه: آغاز جوانه گل در طول روز کمتر از 14 ساعت یا وقتی دما کمتر از 15 است صورت می‌گیرد.
• روز خنثی: در دمای بیش از 15 درجه سانتی گراد، طول روز بحرانی برای القای گل 12-8 ساعت است، که بسته به رقم متفاوت است. در رقم های روز خنثی، گل ها در طول همه روز ها و در دماهای پایین تشکیل می شود.
• روز بلند: گل در طول روز بیشتر از 12 ساعت و دمای متوسط تشکیل می‌شود.

شرایط محیطی مطلوب گلخانه توت فرنگی

برای کشت توت فرنگی در گلخانه باید شرایط مناسب و ایده‌آل آن همواره فراهم باشد؛ زیرا توت فرنگی محصولی حساس است و میتواند به کمترین تغییرات واکنش نشان دهد و از بین برود. توت فرنگی در مناطق مدیترانه ای در عرض 60-28 درجه مناطق معتدله رشد می‌کند. میانگین دما در تابستان 40-20 درجه سانتی‌گراد، دما در تیرماه (که گرمترین فصل سال است) 30-15 درجه سانتی‌گراد، دمای وسط زمستان (دی ماه) 20-15 درجه سانتی‌گراد و میانگین دما 40 تا 10 درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

مقاومت به سرما

گیاهان مقاوم شده بطور کامل دماهای 40- تا 46- درجه سانتی گراد را تحمل می‌کنند، اما گیاهان رشد یافته در آب و هوای گرم تر دماهای پایین تر از 10- درجه سانتی گراد را نمی‌توانند تحمل کنند. معمولا گیاهان مقاوم نشده در زمانی که تاج به مدت 2-1 ساعت یا بیشتر در دمای 3- درجه سانتی گراد قرار گیرد، از بین میروند. همه رقمها زمانی که کاهش شدید دما قبل از رکود کامل اتفاق می افتد، بعد از اینکه گرما در بهار باعث رشد گیاه می شود، صدمه می‌بینند.

ازدیاد توت فرنگی در گلخانه

تکثیر در گلخانه توت فرنگی با استولون صورت می‌گیرد، اما کشت مریستم و تیمار گرمایی برای حذف ویروس ها قبل از تولید انبوه به کار می رود. با کشت مریستم، از هر مریستم میلیون ها گل تولید می شود. معمولا گیاهان مادری به مدت 6 هفته در دمای 36 درجه سانتی گراد برای ویروس زدایی تیمار می شود. معمولا گیاهان در حال رکود به صورت لخت یا داخل ظروف کاشت پلی‌اتیلنی در دماهای زیر دمای یخبندان انبار می‌شوند. بهترین دما برای انبار کردن به مدت طولانی دمای 1- درجه سانتی‌گراد می‌باشد و دماهای پایین‌تر از این دما باعث صدمه به بافت تاج می‌شود.

تاریخ کاشت توت فرنگی

توت فرنگی گلخانه ای بسته به رقم، محل و روش تربیت، میتواند چندین بار در سال کشت شود. دمای پاییز و زمستان و روز کوتاه یا روز خنثی بودن نقش مهمی در انتخاب تاریخ کاشت دارد. رقم‌های روز خنثی تقریبا سه ماه بعد از کاشت، صرف نظر از تاریخ کاشت، میوه تولید می‌کنند. اگرچه در دمای بالاتر از 26 درجه سانتی گراد میوه‌دهی ضعیف است. به منظور افزایش قدرت گیاه و عملکرد تولید توت فرنگی معمولا اولین میوه‌ها حذف می‌شوند.
در مناطقی با زمستان نسبتا متوسط (کمتر از 1-0 درجه سانتی گراد) و تابستان‌های ملایم (بالاتر از 30 درجه سانتی گراد) کاشت توت فرنگی در تابستان انجام می‌شود، تا در بهار سال بعد برداشت شوند. در مناطقی با زمستان‌های خیلی ملایم و تابستان های گرم، گیاهان برای تولید در زمستان در اوخر پاییز کشت می‌شوند. همه استولونهای تشکیل شده حذف می شوند، اما تولید استولون با استفاده از گیاهانی که در شرایط مطلوب برای تشکیل گل تا تشکیل استولون قرار داده شده اند، به حداقل می رسد.

در کشت‌های پاییزه میزان عملکرد در بوته توت فرنگی بستی به تعداد ساعات نیاز سرمایی دارد. عملکرد برحسب گرم در بوته در رقم Pajaro در 200 ساعت نیاز سرمایی حدود 350 گرم و بدون رفع نیاز سرمایی حداکثر 100 گرم در بوته است.
در کشت اواخر پاییز / زمستان، بسته به شرایط آب و هوایی و تاریخ های برداشت مورد نظر، گیاهان تا حدود سرمادهی‌شده و بدون سرمادهی مورد استفاده قرار می گیرند. گیاهانی که تا حدودی سرمادهی شده اند (500-300 ساعت در دمای کمتر از 7.2 درجه سانتی گراد) گلها چندماه بعد از کاشت تشکیل می شوند، اما رشد رویشی کم و استولونهای کمی تولید می کنند. در گیاهان بدون سرمادهی، میوه بلافاصله از گلهایی که در خزانه آغازیده شده اند، تولید می کند و بعدا سری دوم گلها تولید می شوند.

ارتفاع بستر و فاصله کشت

کاشت توت فرنگی در گلخانه در بسترهای صاف یا برآمده انجام می‌شود. بستر های برآمده 15-25 سانتی متر ارتفاع دارند و روی آن‌ها 4-2 ردیف کشت می‌شود. بسترهای برآمده آب بیشتری را از دست می‌دهند، بنابراین معمولا با خاک‌پوش پلاستیکی پوشیده می‌شوند. اما باعث تهویه و زهکشی بهتر خاک و سهولت برداشت می‌شود.
تراکم مطلوب بستگی به شرایط آب و هوایی و قدرت رشد رقم دارد. فاصله بوته ها و ردیفهای در حالت 2 و 4 ردیفی، به این ترتیب است: در حالت 2 ردیفی فاصله ردیفها 130-100 و فاصله بوته ها 45-35 سانتی متر و در حالت 4 ردیفی فاصله ردیفها 170-150 و فاصله بوته ها 45-35 سانتی متر می باشد. تراکم کاشت 12 گیاه در مترمربع (120000 گیاه در هکتار) می‌باشد.

آبیاری

آبیاری می تواند به روش بارانی، قطره ای، جوی پشته ای و یا ترکیبی از قطره ای و بارانی باشد. روش آبیاری قطره ای، روش غالب در اکثر سازه‌های گلخانه می‌باشد. استفاده از دو نوار آبیاری در هر پشته موسوم است. میزان آب موردنیاز بسته به شرایط آب و هوایی و روش های کشت متفاوت است. میزان نیاز آب توت فرنگی گلخانه ای به روش آبیاری قطره‌ای در آب و هوای مدیترانه‌ای 2000-12000 متر مکعب در هکتار در یک فصل رشد است. تنش آبی در شروع گلدهی تأثیر منفی بر تعداد گل دارد، در حالیکه تنش در مراحل بعدی باعث افزایش تعداد گلها می‌شود.

خاک و تغذیه

کشت توت فرنگی در گلخانه، در خاک‌های شنی تا رسی سنگین انجام می‌شود. بهترین PH بین 6.5 تا 6 است. به طور کلی توت فرنگی گلخانه ای در درجه اول نیتروژن و در درجه دوم به پتاسیم و فسفر نیاز دارد. مقدار نیتروژن مصرفی 450-110 کیلوگرم در هکتار است. مصرف نیتروژن زیاد در اول بهار باعث تحریک رشد و رویشی و افزایش بیماری‌ها می‌شود. بسته به منطقه، رقم و شرایط آب و هوایی کودهای 20-7-27 یا 13-8-18 (NPK) استفاده می‌شود. به علاوه ممکن است برخی کشاورزان بیش از 110 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از طریق سیستم آبیاری قطره‌ای در فواصل منظم در طی فصل رشد مصرف کنند. در برخی مناطق فقط 35 کیلوگرم نیتروژن قبل از کاشت مصرف می‌شود و بقیه کود از طریق سیستم آبیاری مصرف می‌شود و
مقادیر کافی نیتروژن، فسفر و پتاسیم برای رشد و نمو لازم است.

مقدار نیتروژن

مقدار زیاد نیتروژن باعث نرمی میوه، تأخیر در رسیدن، کاهش عملکرد و افزایش سفیدک حقیقی و کنه‌ها می‌شود. همچنین نیتروژن زیادی باعث کوچک شدن میوه، پوسیدگی بیشتر میوه، افزایش تنفس میوه، کاهش مواد جامد محلول، کاهش طعم و سفت شدن محصول می‌شود. میوه‌های نرم و سفید (Albino) در اثر زیادی نیتروژن، کمبود کلسیم و پتاسیم و کمبود نور در گلخانه تولید می‌شوند.

مقدار کلسیم

کلسیم نقش مهمی در سفتی میوه و مقاومت به پوسیدگی دارد. محلول‌پاشی با کلرید کلسیم به میزان 20 کیلوگرم در هکتار، 4-3 روز قبل از برداشت باعث کاهش نرمی میوه و پوسیدگی میوه طی انبار می‌شود. میوه‌های انبار شده در دمای 5 درجه سانتی‌گراد به مدت 7 روز آنتوسیانین کمتر و مواد جامد محلول کمی بیشتری داشتند. اغلبا علائم کمبود کلسیم به علت عوامل محدود کننده جریان توده‌ای مانند کاهش رطوبت خاک یا آب و هوای خنک، ابری و مرطوب تا کمبود کلیسم در خاک، مشاهده می‌شود.

پرورش توت فرنگی در گلخانه

خاکپوش

دو نوع خاکپوش برای کاشت توت فرنگی در گلخانه می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

1. کاه
2. پلاستیک

کاه در بهار در نزدیکی گیاه در مناطقی با زمستان‌های ملایم برای تمیز نگه داشتن میوه‌ها به کار می‌رود و در مناطقی با زمستان‌های سرد روی گیاهان در اواخر پاییز یا اوایل زمستان قرار داده شده و در بهار حذف می‌گردد. خاکپوش در گلخانه توت فرنگی با کاهش نواسات دمایی خاک باعث کاهش شکستن ریشه می‌شود و گیاهان را از سرما محافظت می‌کند.

خاکپوش‌های پلی‌اتیلنی شفاف، مشکی و گاهی سفید برای تمیز نگه داشتن میوه و تغییر دمای خاک برای حداکثر رشد و نمو مورد استفاده قرار می‌گیرند. نقش اصلی خاکپوش‌های پلاستیکی تنظیم دمای خاک است. مقدار انرژی نورانی نفوذ کرده از خاکپوش، دمای خاک را تنظیم می‌کند و دما در خاکپوش‌های شفاف بیشترین و در خاکپوش‌هایی که قسمت بالایی آن سفید و قسمت پایینی آن سیاه است، کمترین می‌باشد. خاکپوش پلی‌اتیلنی مشکی در مناطقی که دمای تابستان از نمو میوه جلوگیری می‌کند و دمای زمستان کافی بالاست تا باعث رشد مطلوب ریشه شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

کنترل علف‌های هرز

علف‌های یکساله و چند ساله زیادی در پرورش توت فرنگی در گلخان وجود دارند. علفکش‌های پیش رویشی مانند ناپروپرامید و دی متیل 6،5،3،2- تترا کلرو -4-1- بنزن دیکربوکسیلات برخی علف‌های هرز یکساله و پهن برگ را کنترل می‌کنند. از علفکش‌های پس رویشی می‌توان به ستوکسیدیم و فلوآزیوپ بوتیل اشاره کرد که گراس‌ها را از بین می‌برد و 2,D,4 که علف‌های هرز پهن برگ را بعد از بازسازی از بین می‌برد. از علفکش‌های پس رویشی غیرانتخابی می‌توان به گلایفوزیت که به صورت سیستمیک در گیاه منتقل می‌شود و پاراکوات که علفکش تماسی است، اشاره کرد. سایر روش‌های کنترل علف‌های هرز عبارتند از:

• استفاده از خاکپوش
• گیاهان پوششی
• چندین بار شخم زدن قبل از کاشت

گرده افشانی

مهم‌ترین حشرات گرده افشان در مزرعه زنبور عسل و در فضاهای بسته مثل گلخانه زنبور بامبل می‌باشد. هر کندوی زنبور بامبل دارای تقریبا 50 زنبور است و برای گرده افشانی گلخانه توت فرنگی به مساحت 500 متر مربع کافی است.

برداشت

جیبرلین جهت زودرسی و بزرگتر شدن میوه‌ها به کار می‌رود. برداشت 8-7 هفته بعد از کاشت صورت می‌گیرد. برداشت هر 3-2 روز یکبار از اول صبح تا ظهر صورت می‌گیرد. میوه زمانی برداشت می‌شود که سه چهارم آن رنگ گرفته باشد. در اروپا بسته‌های 250 گرمی و در ژاپن 300 گرمی و چهار بسته در یک جعبه مرسوم است.

بسته بندی توت فرنگی