روش کشت و پرورش بادمجان گلخانه ای در گلخانه
بادمجان یکی از صیفی‌جات محبوب است و پرورش بادمجان گلخانه ای یکی از کشت‌های گلخانه‌ای است که گلخانه‌داران زیاد به سراغ آن می‌روند. به‌طور کلی کشت بادمجان گلخانه ای اتفاقی است که بسیار زیاد در ایران اتفاق می‌افتد و درآمد خوبی نیز دارد. جالب است بدانید کشور عزیزمان ایران در کنار چین، هند و مصر از برترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان بادمجان در جهان است. گل بادمجان شبیه گل سیب زمینی است ولی بزرگتر و بنفش کمرنگ است. ارتفاع ساقه آن 0/5 – 1 متر است. برگ‌های آن بیضی شکل با نوک باریک و گلهای آن بنفش رنگ است. میوه این گیاه دراز و باریک و یا گرد، به رنگ‌های بنفش، سیاه، زرد و سفید دیده می‌شود.
کشت بادمجان گلخانه‌ای
قدمت تولید بادمجان در جهان
قدمت گیاه بادمجان به قرن پنجم میلادی و کشور هندوستان باز می‌گردد. شواهد و مدارک نشان‌دهنده این است که اولین بار در این کشور گیاه بادمجان کشت می‌شده است و پس از آن توسط عرب‌ها به اروپا برده شده و توسط اروپاییان، به قاره آمریکا برده شده است.
مطلب مرتبط: پرورش کاهو در گلخانه
خصوصیات طبیعی گیاه بادمجان گلخانه ای
به خاطر حساسیت بادمجان به سرما، پرورش بادمجان گلخانه ای بیشتر در نواحی گرمسیری صورت می‌گیرد البته در نواحی معتدل نیز می‌توان به کشت این گیاه اقدام نمود، ولی باید توجه داشت که دمای کمتر از ۱۶ درجه باعث آسیب به گیاه می‌شود. بادمجان گلخانه ای ریشه‌های سطحی و قوی دارد که مانند گوجه فرنگی است. برگ‌هایی بزرگ و بیضوی به طول ۱۸-۱۰ سانتی‌متر دارد. گلهای آن شبیه گل سیب‌زمینی و بنفش رنگ است و به‌صورت انفرادی و یا مجتمع دیده می‌شود که در صورت مجتمع بودن فقط گل تحتانی تولید میوه می‌کند. میوه آن کشیده و باریک و یا گرد و به رنگ‌های بنفش، سیاه، زرد و سفید دیده می‌شود. بیشینه عمق ریشه 90-80 سانتی‌متر و قابلیت تولید ریشه نابجا در کشت بادمجان گلخانه ای در آن کمتر از گوجه فرنگی است. گلهای بادمجان درشت، ستاره‌ای شکل، به‌صورت منفرد، دوتایی و چندتایی در طول ساقه قرار دارند.
انواع رقم بادمجان گلخانه‌ای
از انواع رقم این گیاه برای پرورش بادمجان گلخانه ای می‌توان به بادمجان قلمی، بادمجان معمولی و بادمجان پاکوتاه اشاره کرد. می‌توانید برای کشت بادمجان در گلخانه از تمام ارقام بادمجان استفاده کنید تا محصولات متفاوتی را تولید کنید. البته روش پرورش بادمجان در ارقام مختلف تفاوت زیادی ندارد.
بادمجان قلمی (Solanum Melongena var. Serpentinum)
بادمجان معمولی دارای میوه دراز و باریک به قطر 2/5 سانتی‌متر، طول کمینه آن 12-25 سانتی‌متر و ارتفاع بوته 120-50 سانتی‌متر می‌باشد.
مطلب مرتبط: پرورش گوجه فرنگی گلخانه‌ای
بادمجان معمولی (Solanum Melongena var. esculentum)
ارتفاع آن 120-90 سانتی‌متر، برگ‌ها بزرگ و متناوب، گل‌ها بنفش و به‌صورت منفرد، دوتایی یا چندتایی، میوه قطور و طول بادمجان گلخانه ای دو برابر قطر آن است.
بادمجان پاکوتاه (Solanum melongena var. depresum)
در رقم بادمجان پاکوتاه، بوته‌ها کوتاه و ضعیف با برگ‌های کوچک، اندازه گل‌ها و میوه‌ها کوچک‌تر از سایر ارقام، میوه گلابی شکل و به رنگ بنفش است. قطر میوه برابر طول میوه است. چون دوره رشد کوتاه است، پرورش این بادمجان در گلخانه‌هایی که در مناطقی که تابستان کوتاه است مناسب است.
شرایط محیطی مطلوب برای پرورش بادمجان در گلخانه
بادمجان گیاهی حساس به سرما است و در کشت بادمجان در گلخانه، باید سعی کنید دما زیر 16 درجه سانتی‌گراد نیاید؛ زیرا این گونه گیاه آسیب می‌بیند. حساسیت آن به سرما بیشتر از گوجه فرنگی و فلفل است. دمای مطلوب روزانه و شبانه به ترتیب 22-30 و 24-18 درجه سانتی‌گراد است.
انواع رقم محصول برای کشت بادمجان گلخانه ای
دمای مناسب جوانه‌زنی بذر بادمجان در گلخانه
بهترین دما برای جوانه‌زنی بذر 32-24 درجه سانتی‌گراد و در دمای کمتر از 15 و بیشتر از 35 درجه سانتی‌گراد جوانه‌زنی بذر بسیار کند است.
دمای مناسب هوا و خاک کشت بادمجان گلخانه ای
کاهش دمای هوا و خاک به کمتر از 18 درجه سانتی‌گراد باعث ریزش گل و میوه می‌شود. دمای بالا باعث خشکی گرده یا آبکی شدن کلاله و در نتیجه کاهش میوهدهی می‌شود.
گرما و نور مناسب برای پرورش بادمجان گلخانه ای
همچنین گرما و نور مستقیم خورشید در طی میوهدهی باعث آفتاب سوختگی میوه‌های جوان می‌شود. ساخته شدن آنتوسیانین در رقم‌های ارغوانی یا دو رنگ تحت تأثیر دمای بالا و رطوبت پایین قرار می‌گیرد. شدت نور مطلوب برای بادمجان حدود 10,000 لوکس است. شدت نور کم در زمستان باعث ریزش گل و بدشکلی میوه می‌شود. بادمجان حساس به باد و خشکی است و نیاز گرمایی آن بیشتر از گوجه‌فرنگی است.
PH ایده‌آل برای کشت بادمجان در گلخانه
PH مناسب آن 6-5/5 است.
مطلب مرتبط: پرورش خیار گلخانه‌ای
ازدیاد و تکثیر گیاه بادمجان
بادمجان گلخانه ای را می‌توان به صورت مستقیم با کشت بذر، کشت نشا، پیوند زدن، خوابانیدن و قلمه زدن تکثیر کرد. بیشینه قوه نامیه بذر بعد از گذشت دو سال است. برخی ویروس‌ها در شرایط انباری از بین می‌روند، به همین دلیل بذر سال دوم بهتر از سال اول است. اگرچه می‌توان آن را نشا کرد، اما حساس به نشاکاری است و باید با خاک اطراف ریشه منتقل شود. بهترین زمان انتقال نشا، مرحله‌ای است که نشا دارای دو تا سه برگ حقیقی باشد.
تولید نشای بادمجان 10-8 هفته طول می‌کشد. قطع آب خزانه قبل از انتقال نشا باعث کاهش ارتفاع ساقه، مقاوم شدن نشاها و افزایش تحمل نشاها به شوک‌های سرمایی می‌شود. معمولا نشا 10-8 روز پس از انتقال در زمین اصلی مستقر می‌شود.
پیوند بادمجان روی پایه‌های مقاوم به ورتیسیلیوم از جمله Solanum integrifolium و یا S.torvum جهت ایجاد مقاومت به بیماری‌های خاکزی مرسوم است.
گلدهی و گرده افشانی
بادمجان از نظر گلدهی گیاهی روز خنثی است. بادمجان گیاهی خود گرده‌افشان است، اگرچه دگر گرده‌افشانی نیز به ندرت در آن صورت می‌گیرد. گل‌ها در رقم‌های زودرس پس از تشکیل شش برگ و در رقم‌های دیررس پس از تشکیل چهارده برگ تشکیل می‌شود. در زمان گرده‌افشانی کاهش دما سبب تحریک تشکیل میوه‌های پارتنوکارپ می‌شود. در بادمجان سه نوع خامه وجود دارد.
گل‌خایی با خامه کوتاه و خامه کاذب که چون گرده‌افشانی در آن صورت نمی‌گیرد، ریزش می‌کنند. گل‌هایی با خامه بلند که تولید تعداد مناسبی میوه می‌کنند. کاربرد اکسین و جیبرلین در تحریک پارتنوکارپی موثر است. محلول‌پاشی گل‌ها با توفوردی با غلظت 2 پی‌پی‌ام و اسید نفتالین استیک با غلظت 75 پی‌پی‌ام یک هفته در میان به مدت 90-75 روز باعث افزایش 50 درصدی عملکرد می‌شود. تیمار بذر با این مواد به مدت 24 ساعت نیز نتایج مشابهی می‌دهد. همچنین استفاده از پاراکلروفنوکسی‌استیک اسید (PCPA) در افزایش میوهدهی موثر است.
مطلب مرتبط: کشت فلفل دلمه ای گلخانه‌ای
هرس و ترتیب میوه بادمجان
بادمجان دارای عادت رشد نامحدود است و شاخه‌های فرعی از زاویه برگ‌ها تشکیل می‌شوند. پرورش بادمجان گلخانه ای به صورت تک‌ساقه‌ای است.
داشت و نگهداری محصول
بادمجان مواد غذایی زیادی را از خاک خارج می‌کند و زمین را برای مدت طولانی اشغال می‌کند. استفاده از کود دامی، نیتروژن، فسفر و پتاسیم در بادمجان مرسوم است. کود نیتروژن به صورت سرک داده می‌شود. به این ترتیب که آن را به سه قسمت تقسیم کرده و یک سوم آن 45 روز بعد از نشا، یک سوم 75 روز بعد از نشا و یک سوم بقیه 105 روز بعد از نشا مصرف می‌شود. برخی زارعین یک سوم کود نیتروژن را در موقع تهیه زمین و قبل از نشاکاری، یک سوم در مرحله تشکیل گل و میوه و یک سوم بقیه در اواسط دوره باردهی مصرف می‌کنند. خاکدهی پای بوته در بادمجان مرسوم است و باعث تشکیل ریشه‌های نابجا در محل‌های گره ساقه می‌شود.
برداشت و انبارمانی گیاه بادمجان
برداشت و انبارمانی بادمجان گلخانه ای
تشخیص رسیدن محصول
برداشت میوه زمانی صورت می‌گیرد که میوه به یک سوم اندازه کامل خود رسیده است و قطر بادمجان گلخانه ای بین 10 تا 15 سانتی‌متر است. تشخیص رسیدگی میوه از نظر بازارپسندی با انگشت شست انجام می‌پذیرد! به این ترتیب که اگر با فشار دادن انگشت در میوه، پوست میوه به جای خود برگشت، میوه نارس و در صورتی که پس از فشار دادن میوه با انگشت شست، میوه به‌جای خود برنگشت، میوه از نظر فیزیولوژیکی رسیده است.
مطلب مرتبط: گلخانه رز هلندی
نحوه صحیح برداشت بادمجان در گلخانه
معمولا علامت رسیدگی محصول براق نبودن سطح میوه است. برداشت میوه همراه با دم که خیلی محکم به ساقه وصل است، صورت می‌گیرد. کاسبرگ بزرگ همراه قسمتی از دم روی میوه باقی می‌ماند. در صورت حذف کاسبرگ، عمر انباری آن کاهش می‌یابد و مورد حمله بیماری‌ها قرار می‌گیرد. گوشت میوه رسیده و زیادرس، خشک و تلخ و بذر تیره و سخت است. تأخیر در برداشت میوۀ رسیده باعث کاهش گلدهی و میوهدهی بعدی می‌شود. میوه بادمجان حساس به صدمه فیزیولوژیکی بعد از برداشت است.
میزان برداشت محصول بادمجان در هر مترمربع
عملکرد بادمجان گلخانه ای 26/5 کیلوگرم در مترمربع است که در مقایسه با گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای کمتر است.